namung artikel :)

GUGON TUHON LARE RAMBUT GIMBAL WONOSOBO

       Wonosobo kutha alit ingkang wonten ing tengahing Propinsi Jawa Tengah. Kutha ingkang kawentar lumantar piala adipuranipun. Sinaosa alit, Wonosobo menika kathah wisata-wisata alam ingkang endah saha nengsemaken manah menawi dipunraosaken. Wisata-wisata alam menika kadosta Kebun Teh, Curug Winong, Tlaga Menjer, lan Wisata Dataran Tinggi Dieng. Wisata kebun teh ing Wonosobo wonten tigang lokasi inggih menika wonten ing Desa Sapuran, kecamatan Sapuran, kebun teh Desa Kabelukan, kecamatan Kertek, lan kebun teh Desa Tambi, kecamatan Kejajar. Menawi Curug Winong menika wonten ing Desa Kaliwira, dene Tlaga Menjer wonten ing Desa Maron, Kecamatan Garung. Beda malih Wisata Dataran Tinggi Dieng, wisata menika sejatosipun saperangan mlebet tlatah Banjarnegara, saperangan taksih mlebet Wonosobo. Akses mobilisasinipun saking Wonosobo langkung gampil, lajeng Wisata Dataran Tinggi Dieng menika kawentaripun wonten ing tlatah Wonosobo.

Wisata Dataran Tinggi Dieng menika kathah ingkang mastani Dataran para dewa utawi tanah khayangan. Nama menika mencuat amargi Dieng menika kalebet dataran tinggi saha kathah candi-candi ingkang dumadeg wonten ing tlatah Dieng. Candi-candi wonten ing Dieng menika namanipun lelakon wayang, kadosta Candi Arjuna, Bima, Dwarawati, Gatutkaca, lan sanesipun. Pramila boten kaget menawi Dieng menika dipunwastani tanah khayangan para dewa. Tiyang-tiyang ingkang mapan wonten ing tlatah Wonosobo, mliginipun wonten ing sakiwa tengenipun kompleks candi-candi menika pitados bilih rumiyin lelakon wayang menika panci wonten saha mapanipun wonten ing tlatah Dieng. Masyarakat Wonosobo, mliginipun ing tlatah Dieng nguri-uri sanget candi hindu menika, amargi candi menika warisan nenek moyang saha asringipun candi menika dipundamel papan kangge nindakaken ritual-ritual masyarakat sakiwa-tengenipun.

Ngrembag soal ritual, wonten ing Wonosobo mliginipun tlatah Dieng wonten ritual ingkang radi unik inggih menika ritual potong rambut gimbal. Potong rambut gimbal menika katindakaken amargi wonten lare ingkang rambutipun gimbal. Lare ingkang rambutipun gimbal menika kedah dipunruwat, amargi lare ingkang gimbal beda kaliyan lare ingkang sanesipun. Bedanipun inggih menika lare ingkang gimbal langkung asring piyambakan ketimbang sesrawungan kaliyan lare sanes. Tumindak ingkang kados menika dipunpitadosi dening masyarakat bilih lare menika menawi taksih piyambakan ateges lare taksih srawung kaliyan kanca gaibipun inggih menika ingkang njalari rambut menika gimbal. Masyarakat Wonosobo mliginipun tlatah Dieng pitados sanget, bilih lare ingkang rambutipun gimbal menika wonten ingkang ngemong utawi wonten makhluk ginaibipun ingkang njagi. Makhluk ginaib menika saged ical lan saged sumingkir saking dhirinipun lare menika bilih rambut gimbalipun lare dipunpotong.

Rambut gimbalipun lare menika dipunpotong boten asal potong. Kenging menapa kados menika, amargi rambut gimbalipun lare saged ical menawi lare menika sampun karep saestu. Menawi lare dereng karep utawi dereng nyuwun dipunpotong, rambut gimbalipun dereng saged dipunpotong. Rambut gimbal menika badhe thukul terus menawi dipunpotong saderengipun wonten kekajengan saking lare. Asringipun lare badhe nyuwun sesaji utawi nyuwun kekajengan menapa kemawon saderengipun rambut gimbalipun dipunpotong. Kekajengan-kekajengan ingkang dipunkajengaken lare menika werni-werni utawi boten sami antawisipun lare satunggal lan sanesipun. Wonten lare ingkang nyuwun syarat sambel setumbu menawi rambut gimbalipun badhe dipunpotong, wonten malih lare ingkang nyuwun ceker bebek satus ingkang ateges ceker bebek ingkang cacahipun satus, lan sanes-sanesipun. Awit saking menika tiyang sepuhipun lare, kedah siap-siap utawi sampun nyamektakaken dana kangge acara pemotongan rambut gimbal menika ingkang dananipun boten sakedhik. Kados kala wau, menawi lare menika ngajengaken sambel setumbu, pramila mangke tiyang sepuhipun nggih kedah ndamelaken sambel ingkang kathahipun setumbu. Umpaminipun sambel ingkang kathahipun setumbu menika kedah sambel lombok ijo, tiyang sepuhipun inggih kedah nuruti kekajengan lare menika boten kenging lajeng dipundamelaken sambel urab, sing wigati lak nggih sami-sami sambel, menika boten kenging, wigatinipun boten kenging slenco kaliyan kekajengan lare.

Menawi slenco, beda kaliyan kekajengan lare lan dados mrengkeling manah lare, menika bebaya sanget kangge lare menika piyambak. Lare menika sinaoso sampun dipunpotong rambut gimbalipun, mangke rambut gimbalipun thukul malih. Langkung parah, lare menika lajeng sakit panas sedinten-dinten boten adhem-adhem. Masyarakat ing sakiwa tengenipun pitados bilih kedadosan kados menika amargi ingkang nuhoni lare boten remen lan dereng trep kaliyan kekajenganipun. Sejatosipun kala wau, ingkang nyuwun kekajengan kados menika sanes lare piyambak, ananging ingkang nuhoni lare, ingkang ginaib. Pramila rambut gimbalipun lare badhe dipunpotong kapan kemawon, ngangge menapa kemawon, kalayan sinten kemawon, badhe tetep thukul gimbal menawi dereng trep utawi dereng wonten kekajengan menika. Lajeng lare badhe penyakiten utawi lara-laranen. Rambut gimbal menika dipunpitadosi kaliyan masyarakat Dieng bilih rumiyin minangka titipanipun Kyai Kaladite dhateng anak putunipun. Kyai Kaladite menika sesepuhipun utawi ingkang mbubak tlatah Dieng (nenek moyang). Panjenenganipun gadhah janji bilih boten badhe motong rikmanipun saha boten badhe siram menawi masyarakat tlatah Dieng dereng sami makmur. Lajeng Kyai Kaladite ngendika bilih menika badhe temurun wonten ing anak putu. Awit saking menika masyarakat Dieng pitados menawi rambut gimbal menika tandha kemakmuran kangge desanipun.

Lare rambut gimbal menika dipungulawenthah, dipunruwat boten kados lare sanesipun. Lare rambut gimbal menika saged dipunsebut lare ingkang istimewa, amargi kedah dipunruawat khusus. Pangruwatan ingkang istimewa menika katingal sanget nalika lare rambut gimbal menika badhe dipunpotong gimbalipun. Wujudipun pangruwatan lare rambut gimbal nalika gimbalipun badhe dipunpotong inggih menika kanthi dipunsamektakaken sesaji utawi kekajengan ingkang menapa kala rumiyin lare kajengaken. Lajeng ritual-ritual sanesipun ingkang nyengkuyung prosesi pemotongan rambut gimbal menika. Prosesi pemotongan rambut gimbal menika boten dipuntindakaken dening sembarang tiyang ananging kedah sesepuh utawi tiyang ingkang mangertos lan sampun paham dhateng tata pangruwating lare rambut gimbal. Saderengipun gimbalipun lare dipunpotong wonten mapinten-pinten prosesei utawi ritual ingkang kedah dipuntindakaken dening lare. Ritual-ritual menika kadosta ingkang sepisanan ritual donga, nyuwun donga menika katindakaken wonten ing kompleks Candi Arjuna, Candi Dwarawati, Candi Bima, Gatutkaca, Sendang Maerokaca, kawah Sikidang lan Kompleks Pertapan Mandalasari. Ancasing saking dedonga inggih menika supados mangke adicara pemotongan rambut gimbal saged lancar, kalis nir ing sambikala. Lajeng ritual ingkang kaping kalih inggih menika jamasan pusaka ingakng badhe dipunasta wonten ing kirab pemotongan lare gimbal menika. Jamasan Pusaka menika katindakaken ing wayah ndalu. Enjingipun lare ingkang badhe dipuncukur utawi dipunpotong gimbalipun menika kirab tumuju wonten ing papan pencukuran. Kirab menika dipuntindakaken saking dalemipun sesepuh utawi pamengku adat lajeng  mandheg wonten ing Sendang Maerokoco utawi Sendang Sedayu. Lare rambut gimbal ingkang kirab menika dipunkawal dening sesepuh, tiyang sepuhipun, saha para paguyuban seni tradisional. Salajengipun lare menika  dumugi Sendang maerokoco utawi Sendang Sedayu, lare menika dipunsucekaken inggih menika dipunsirami rumiyin. Lare mlebet wonten ing sendang menika dipunpayungi ngangge payung robyong lan ing sakiwa tengenipun sendang dipuntutup ngangge kain ingkang panjang.

Sabibaripun lare menika sampun siram lan sampun suci, lajeng lare menika tumuju wonten ing papan pencukuran. Wonten ing papan pencukuran menika sampun wonten sesaji inggih menika kadosta kepala ayam, menda etawa, ketan, kentang, jajan pasar, marmut, lan sanesipun saking asiling bumi ing tlatah Dieng. Saderengipun lare menika nindakaken pencukuran utawi pemotongan rambut gimbal, lare menika mriksani kesenian tradisional rumiyin. Menawi sampun titi wancinipun lare menika badhe dipunpotong gimbalipun, lare menika dipunlenggahaken wonten ing jadah utawu ketan ingkang dipundamel jadah. Lajeng rambut gimbalipun lare dipuncukur utawi potong. Pemotongan rambut gimbal menika dipuntindakaken wonten ing ngajeng kompleks Candi Arjuna dipuntindakaken dening sesepuh utawi pemangku adat. Salajengipun rambut gimbalipun lare dipunpotong lare menika dipunparingi sesaji menapa ingkang sampun dipunkajengaken kala rumiyin. Ritual ingkang pungkasan inggih menika ritual pelarungan. Rikma ingkang gimbal kala wau ingkang sampun dipunpotong dipunlarung wonten ing tlaga warna. Talaga warna menika mangke tumuju wonten ing lepen Serayu lajeng lepen serayu tumuju ing Laut Selatan. Dados rikma gimbal menika panci dipunlarung supados keli. Ritual menika gadhah ancas saha masyarakat menika pitados bilih pelarungan rikma gimbal ingkang sampun dipunpotong kangge simbol. Simbol bilih sedaya balak utawi ingkang nuhoni lare wau saged keli lan ical kanthi dipunlarung. Menawi ingkang nuhoni lare ical, rejeki menika lancar. Kados menika gugon tuhon masyarakat Dieng, Wonosobo ngengingi lare rambut gimbal. Pitados menapa boten sumangga kersa panjenengan sedaya.